Η αρχαία ελληνική γλώσσα στο Γυμνάσιο

Η κριτική μάθηση, αν και διατυπώνεται συχνά ως επιδιωκόμενος σκοπός στα προγράμματα σπουδών της Δ.Ε. για τα αρχαία ελληνικά, στην πράξη αποδεικνύεται κενή φράση. Στην 1η, για παράδειγμα, ενότητα ("Το ταξίδι των λέξεων στον χρόνο") του νέου εγχειριδίου "Αρχαία ελληνική γλώσσα" της Α' Γυμνασίου εκπλήσσει τον αναγνώστη ο μεροληπτικός τρόπος με τον οποίο συστήνεται η αρχαιοελληνική γλώσσα. Σάμπως να μην υπήρξε ζωντανή, που δεν μιλήθηκε από πραγματικούς ανθρώπους, μένοντας ανέπαφη από τις οποιεσδήποτε σχέσεις της με άλλες γλώσσες της λεκάνης της Μεσογείου.

Σε κανένα σημείο της σχετικής ενότητας ο μαθητής δεν θα πληροφορηθεί για τις επαφές, τα δάνεια, το τί γενικότερα πήρε η αρχαία ελληνική από άλλες γλώσσες. Αντίθετα, μέσα από κοινότοπα παραδείγματα (λ.χ. το κείμενο Ζολώτα), αποκλειστική έμφαση δίνεται στο τί έδωσε η αρχαία τόσο στη νέα ελληνική όσο και στις άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες.

Όλες επίσης οι σχετικές ασκήσεις και δραστηριότητες είναι μονοσήμαντα προσανατολισμένες προς την α-νιστόρητη κατεύθυνση της "καθαρότητας" της αρχαίας ελληνικής.

Ο υποψιασμένος δάσκαλος μπορεί να ανατρέξει στην "Ιστορία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας" του Α.-Φ. Χριστίδη, κεφ. 7. "Η αρχαία ελληνική και οι επαφές της με άλλες γλώσσες", όπου αναφέρονται, μεταξύ άλλων, τα εξής:

σσ. 166 κ.ε.: Ήδη από τα πρώτα κείμενα της ελληνικής γλώσσας (τα κείμενα της γραμμικής Β, που χρονολογούνται στον 14-13 αιώνα π.Χ.) βρίσκουμε λέξεις που είναι δάνειες από τους παλιούς ανατολικούς πολιτισμούς της Μεσογείου με τους οποίους είχαν επαφές οι Μυκηναίοι. Έτσι, στα κείμενα της γραμμικής Β βρίσκουμε τις λέξεις ku-mi-no = αρχαίο ελληνικό "κύμινον", sa-sa-ma = "σάσαμον", σουσάμι, ku-ru-so = "χρυσός", ki-to = "χιτών". Όλες αυτές οι λέξεις είναι δάνεια από σημιτικές γλώσσες που μιλιούνταν στην Ανατολή.
[...] Στην Ανατολή και ειδικότερα στη Μικρά Ασία, μιλιούνταν και άλλες γλώσσες με τις οποίες συναντήθηκε η ελληνική (η γλώσσα της Καρίας, στη νοτιοδυτική ακτή της Μ. Ασίας), η λυδική (η γλώσσα της Λυδίας, στη δυτική ακτή της Μ. Ασίας, θυμηθείτε τον περίφημο βασιλιά Κροίσο), η φρυγική (η γλώσσα της Φρυγίας, θυμηθείτε τον περίφημο βασιλιά Μίδα), η λυκική (η γλώσσα της Λυκίας, στη νοτιοδυτική Μ. Ασία). Φρυγικό, πιθανότατα, δάνειο της αρχαίας ελληνικής είναι η λέξη τάπης, χαλί. Στα ελληνιστικά χρόνια οι λαοί που μιλούν τις γλώσσες αυτές γίνονται υπήκοοι των ελληνικών βασιλείων της Ανατολής. Σιγα σιγά εξελληνίζονται, εγκαταλείπουν δηλαδή τις μητρικές τους γλώσσες και έτσι οι γλώσσες αυτές χάνονται. [...] Από την αιγυπτιακή γλώσσα μπήκαν στην ελληνική γλώσσα οι λέξεις "ίρις", κόρη του ματιού, και η λέξη "πάπυρος". [...] Οι λέξεις "πέπερι", πιπέρι, και "όρυζα", ρύζι, είναι, πιθανότατα, δάνεια που άντλησε η ελληνική γλώσσα (με έμμεσες και όχι άμεσες επαφές) από τις γλώσσες της Ινδίας. [...] Οι λέξεις "ρόδον" και "τόξον" είναι πιθανότατα ιρανικής, δηλαδή περσικής προέλευσης και εμφανίζονται ήδη στα μυκηναϊκά χρόνια. [...] Η υποταγή των Ελλήνων στους Ρωμαίους θα σημάνει μια σημαντική εισροή δανείων (όπως θα γίνει πολύ αργότερα με την οθωμανική κατάκτηση): "κουστωδία", "σπίτι", "καντήλα", "πόρτα", "τάβλα", "κάστρο", "παλάτι", "άσπρος", "πουλί", "στράτα", κ.ά. Στις λέξεις "αποθηκάριος", "βιβλιοθηκάριος" "κρύβεται" η λατινική κατάληξη -arius.

σ. 173-174: Ο γλωσσικός δανεισμός είναι γέννημα της ιστορίας - των επαφών δηλαδή ανάμεσα στους λαούς.

Ο δανεισμός δεν "χαλάει" τη γλώσσα. Τα δάνεια πάντα γίνονται κομμάτι της γλώσσας που τα "εισάγει".

[...] Η αρχαία ελληνική γλώσσα δανείστηκε από άλλες γλώσσες και δάνεισε σε άλλες γλώσσες. Σε αρκετές περιπτώσεις η επαφή με την ελληνική γλώσσα οδήγησε ομιλητές άλλων γλωσσών στην εγκατάλειψη της μητρικής τους γλώσσας, στον εξελληνισμό τους.

Έκθεση Πικάσο (Τελλόγλειο, 25 Ιανουαρίου 2008)

Το εικαστικό γεγονός του φετινού χειμώνα για τη Θεσσαλονίκη είναι η μεγάλη Έκθεση Χαρακτικών Έργων με τίτλο «Picasso, Suite 347». Παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών Α.Π.Θ., από τις 25 Ιανουαρίου 2008, με την καλλιτεχνική φροντίδα της συνεργάτιδος του προγράμματος Αλεξάνδρας Βουτυρά.

Αρχαιογνωσία και Αρχαιογλωσσία στη Μέση Εκπαίδευση (Αθήνα, 13-03- 2007)

Στις 13 Μαρτίου, στο κεντρικό αμφιθέατρο του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (Βασ. Κωνσταντίνου 48, Αθήνα) θα πραγματοποιηθεί από την Εταιρεία Σπουδών Μωραΐτη Σεμινάριο του Προγράμματος "Αρχαιογνωσία και Αρχαιογλωσσία στη Μέση Εκπαίδευση".

Θέματα και ομιλητές:

1. Δ. Ν. Μαρωνίτης: "Πρόγραμμα Αρχαιογνωσίας και Αρχαιογλωσσίας στη Μέση Εκπαίδευση: αρχές, μέθοδοι, στόχοι, αποτελέσματα".
2. Μαρία Θεοδωροπούλου: "Ιστορία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας: σταθερά και εξελισσόμενα στοιχεία".
3. Φανής Κακριδής: "Αρχαία ελληνική γραμματολογία: εύρος, βάθος, συμφραζόμενα".
4. Δ. Ν. Μαρωνίτης και Λάμπρος Πόλκας:"Ομηρική αφήγηση και ομηρική αρεταλογία".
5. Βασίλης Κάλφας και Γιώργος Ζωγραφίδης:"Φιλοσοφία και φιλόσοφοι στην αρχαία Ελλάδα".
6. Θεόδωρος Παπαγγελής: "Αλεξάνδρεια, Αθήνα, Ρώμη".
7. Δημήτρης Κυρτάτας και Σπύρος Ράγκος: "Ιστορία και ιστοριογραφία στην αρχαία Ελλάδα".
8. Αλεξάνδρα Βουτυρά και Μανόλης Βουτυράς: "Εισαγωγές και εξαγωγές στην αρχαία ελληνική τέχνη".

"Μα τούτο είναι τόσο ωραίο γιατί να τ' αλλάξει κανείς;"

Στις 14 Δεκεμβρίου 2007 ο συνεργάτης του Προγράμματος Λ. Πόλκας παρουσίασε στο συνέδριο που διοργάνωσε το Κ.Ε.Ε. στη Θεσσαλονίκη για τα λάθη των μαθητών τη μέθοδο και τις αρχές με βάση τις οποίες συνέταξε την ομηρική αρεταλογία στο εγχειρίδιο της Αρχαϊκής επικής ποίησης. Ο τίτλος της ανακοίνωσης ήταν: "Μα τούτο είναι τόσο ωραίο, γιατί να τ’ αλλάξει κανείς;": H αξιοποίηση ενός «ωραίου» λάθους στη διδακτική της ενδογλωσσικής μετάφρασης".

Αρχαιογλωσσία & νεογλωσσία: συγκρίσεις και συγκρίσεις

Ο υπεύθυνος συντονιστής του Προγράμματος Δ. Ν. Μαρωνίτης συμμετείχε με εισήγηση στο Δεύτερο διεθνές συνέδριο για τη διδασκαλία και τη διάδοση της νεοελληνικής γλώσσας στην Ιταλία, που έγινε στη Ρώμη. Τίτλος της εισήγησης: "Αρχαιογλωσσία και νεογλωσσία: συγκρίσεις και συγκρίσεις". Σκοπός του συνεδρίου ήταν η παρουσίαση των προβλημάτων που παρουσιάζονται στη διδασκαλία και τη διάδοση της ελληνικής γλώσσας στη γειτονική χώρα και η διατύπωση προτάσεων όσον αφορά τους τρόπους επίλυσής τους. Συζητήθηκαν επίσης οι εμπειρίες εισαγωγής της διδασκαλίας της νεοελληνικής γλώσσας σε κλασικά Λύκεια διαφόρων περιοχών της Ιταλίας, με απώτερο σκοπό τη μεθόδευση της ένταξης της ελληνικής γλώσσας στο ωρολόγιο πρόγραμμα του ιταλικού σχολείου.