Drop Down MenusCSS Drop Down MenuPure CSS Dropdown Menu
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Όμηρος. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Όμηρος. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Σάββατο, Αυγούστου 06, 2022

Αντιστροφές φύλου στις ομηρικές παρομοιώσεις


Στο φετινό ΛΓ' σεμινάριο ομηρικής φιλολoγίας, που θα γίνει στην Ιθάκη (25 έως 29 Αυγούστου 2022), θα δείξω πώς στα ομηρικά έπη ο "διαιρεμένος κόσμος" ανάμεσα σε άντρες και γυναίκες έχει ρευστά όρια, και ότι το αρσενικό και το θηλυκό δεν διαχωρίζονται ποτέ εντελώς. Συνδέω τη θέση μου αυτή με τις καθιερωμένες ως «αντίστροφες» παρομοιώσεις ως προς το φύλο, στο πλαίσιο των οποίων ένας άντρας πολεμιστής συγκρίνεται με γυναίκα, και, σπανιότερα (στην Οδύσσεια), μια γυναίκα υιοθετεί ρόλο αντρών.


Δείτε το πρόγραμμα, κάνοντας κλικ στην επόμενη εικόνα:

Κυριακή, Φεβρουαρίου 09, 2020

Όμηρος ή Χόλιγουντ;



Κυριακή, Νοεμβρίου 12, 2017

Όνειρα της εξουσίας

Συγκρίνοντας όνειρα της εξουσίας στον Όμηρο και τον Ηρόδοτο (44 Πανελλήνιο Συνέδριο της ΠΕΦ, Καβάλα)

Δευτέρα, Νοεμβρίου 06, 2017

Μεταφράσεις της ομηρικής "Οδύσσειας" από γυναίκες


Emily Wilson: νέα μετάφραση της ομηρικής "Οδύσσειας"


Σε συνέχεια, βέβαια, της γαλλικής μετάφρασης από την Anne Dacier το 1708, αλλά και της σχετικά πρόσφατης στα ιταλικά από την Rosa Calzecchi Onesti, που μας άφησε το 2011.


Tell me about a complicated man.
Muse, tell me how he wandered and was lost
when he had wrecked the holy town of Troy,
and where he went, and who he met, the pain
he suffered in the storms at sea, and how
he worked to save his life and bring his men
back home. He failed to keep them safe; poor fools,
they ate the Sun God’s cattle, and the god
kept them from home. Now goddess, child of Zeus,
tell the old story for our modern times. [10]
Find the beginning.

Συνέντευξη της E. Wilson
"Why I Gave Homer a Contemporary Voice in the Odyssey"
New chapter for 'The Odyssey'

Παρασκευή, Ιανουαρίου 01, 2016

Απαγγελίες ομηρικής Οδύσσειας: πρόγραμμα Εθνικού Θεάτρου



Πέμπτη, Ιουλίου 16, 2015

ΚΘ Σεμινάριο Ομηρικής Φιλολογίας (Ιθάκη 28-30 Αυγούστου 2015)


Δευτέρα, Ιανουαρίου 06, 2014

Για την τύχη των Φαιάκων στην "Οδύσσεια"


Δευτέρα, Ιουνίου 17, 2013

ΙΒ' Διεθνές Συνέδριο για την "Οδύσσεια": "Έγκλημα και Τιμωρία στην Ομηρική και Αρχαϊκή Ποίηση"


Δευτέρα, Δεκεμβρίου 17, 2012

Walter Burkert: Διάλεξη


Κυριακή, Δεκεμβρίου 02, 2012

Ομήρου "Οδύσσεια"


ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΚΟΚΚΙΝΙΔΗΣ
ΟΜΗΡΟΥ "ΟΔΥΣΣΕΙΑ"
ζωγραφικό δοκίμιο
ΚΕΙΜΕΝΑ: Δ. Ν. ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ

Πάνω από εκατό έργα, τα περισσότερα μικρών διαστάσεων, του Δημοσθένη Κοκκινίδη με θέμα την "Οδύσσεια", παρουσιάζει το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τραπέζης στο Μέγαρο Εϋνάρδου (Αγ. Κωνσταντίνου 20, δίπλα στο Εθνικό Θέατρο).

Η συγκομιδή αυτή είναι καρπός συνεχούς και επίμονης ζωγραφικής δουλειάς είκοσι ετών: ένα "ζωγραφικό δοκίμιο" εν προόδω, που με τα χρόνια απέκτησε τη σημασία και τη βαρύτητα ενός ενιαίου έργου, ενός σύνθετου και αρτιωμένου ζωγραφικού κόσμου, όπου η λαχτάρα του νόστου συνυφαίνεται με την άγρια ομορφιά του ταξιδιού. (Περισσότερα στην ιστοσελίδα του ΜΙΕΤ).


Τετάρτη, Δεκεμβρίου 22, 2010

Μύθοι, κείμενα, εικόνες




Κυκλοφορούν από το Κέντρο Οδυσσειακών Σπουδών τα Πρακτικά του ΙΑ' Διεθνούς Συνεδρίου για την Οδύσσεια (που έγινε στην Ιθάκη, 15-19 Σεπτεμβρίου 2009) με τίτλο "Μύθοι, κείμενα, εικόνες: ομηρικά έπη και αρχαία ελληνική τέχνη"). Η επιστημονική επιμέλεια του τόμου ανήκει στην αρχαιολόγο Έλενα Walter-Καρύδη, και ο συντονισμός της έκδοσης στη Μάχη Παΐζη Αποστολοπούλου.

Σημείο αναφοράς των δώδεκα (3 ελληνόγλωσσων και 9 ξενόγλωσσων) εισηγήσεων είναι η σχέση των αρχαίων ελληνικών παραστατικών τεχνών, επιγραφών κ.ά, με τους μύθους που εμφανίζονται στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια. Είναι, ίσως, η πρώτη φορά που στον ελλαδικό χώρο συζητώνται με συστηματικό τρόπο διαχρονικά ερωτήματα (που απασχολούν τουλάχιστον κλασικούς φιλολόγους και αρχαιολόγους), όπως: Υπάρχει άμεση εξάρτηση των εικαστικών έργων από τα κείμενα των ομηρικών επών; Οι καλλιτέχνες ακολουθούν ενίοτε την πλούσια μυθική παράδοση που ο Όμηρος αγνόησε στα έπη του; ή, πρωτοτυπούν εισάγοντας νέα πρόσωπα και θέματα στις εικόνες, ανανεώνοντας αυτοδύναμα τη μυθική παράδοση; Στη σχέση των εικονιστικών αναπαραστάσεων με τα ομηρικά κείμενα "προηγείται" ο ποιητής και έπονται οι καλλιτέχνες, ή μπορεί να ισχύει καμιά φορά και το αντίστροφο; Τέλος, ποιες παράμετροι καθορίζουν ότι ορισμένα θέματα εμφανίζονται στις εικαστικές τέχνες σε μιαν ορισμένη εποχή ή εξαφανίζονται;

Στην πρώτη ανακοίνωση ("Ακροαματικές εικόνες στα ομηρικά έπη") ο Δ. Ν. Μαρωνίτης αμφισβητεί καταρχήν το απόλυτο κύρος των γνωμικών προσομοιώσεων (ή και εξισώσεων) μεταξύ ποίησης και ζωγραφικής, σε ό,τι αφορά την εικονοποιητική τους έκφραση και λειτουργία. Επιμένοντας στη βαθύτερη διαφορά ποιητικής και ζωγραφικής εικόνας, ο εισηγητής υποστηρίζει ότι, στην περίπτωση τουλάχιστον της αρχαϊκής ποίησης (της ομηρικής ειδικότερα), καθοριστικό ρόλο παίζει η πρακτική της εκφοράς και της ακρόασης του ποιητικού λόγου, που επιτρέπει να μιλούμε στη συγκεκριμένη περίπτωση για ακροαματικές εικόνες.

Στη δεύτερη ανακοίνωση ("Η Ιθάκη και το άλλο Ιόνιο από την προϊστορία έως τον 5ο αι. π.Χ. Συγκλίσεις και αποκλίσεις") η Ευγενία Βικέλα, επισκοπώντας τα αρχαιολογικά ευρήματα από την προϊστορική μέχρι την αρχαϊκή περίοδο, υπογραμμίζει (μέσω χαρακτηριστικών ομοιοτήτων αλλά και διαφορών) την ξεχωριστή θέση της Ιθάκης σε σχέση με τα άλλα νησιά του Ιονίου. Με βάση τα αρχαιολογικά δεδομένα της εποχής, η Ιθάκη φαίνεται ότι είναι η μοναδική περιοχή που θα μπορούσε να ταιριάξει στο χρονικό πλαίσιο των ομηρικών επών.

Η Catherin Morgan ("Early Ithacesian Vase Painting and the Problem of Homeric Depictions" = Η πρώιμη αγγειογραφία στην Ιθάκη και το πρόβλημα της ομηρικής εικονογραφίας) διερευνά τον ρόλο της ανθρώπινης μορφής στην εικονογραφία της Ιθάκης, του τέλους του 8ου και των αρχών του 7ου αι. π.Χ., με βάση τις πρόσφατες προσεγγίσεις της αγγειογραφίας της Γεωμετρικής περιόδου, σύμφωνα με τις οποίες δεν υπάρχει εμφανής τάση προς την επική εικονογραφία. Προτιμάται, αντίθετα, η απεικόνιση σκηνών καθημερινής ζωής, σε σχέση με τις αφηγηματικές, εκφράζοντας ενδιαφέρον για ένα εύρος ηλικιών, κοινωνικής θέσης και γένους.

Στα "Ομηρικά θέματα στο Μουσείο Κανελλόπουλου" ο Άγγελος Ζαρκάδας παρουσιάζει τέσσερα αδημοσίευτα αντικείμενα από το Μουσείο Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου, που μαρτυρούν την επίδραση του Επικού Κύκλου στην αρχαία ελληνική τέχνη: α) "Μηλιακό" ανάγλυφο (περ. 460 π.Χ), που απεικονίζει τη συνάντηση του Οδυσσέα με την Πηνελόπη. β) Κύλικα (τέλος του 6ου αι.π.Χ.) η οποία, παραπέμποντας στο επεισόδιο του Πολύφημου, απεικονίζει στις δύο όψεις της κριάρι, στην κοιλιά του οποίου είναι δεμένη με ιμάντες γυμνή, γενειοφόρος ανδρική μορφή. γ) Αττική μελανόμορφη λήκυθο (περ. 480-470 π.Χ), με σκηνή μονομαχίας δύο οπλιτών, την οποία περιβάλλουν δύο όρθιες γυναικείες μορφές. Η παράσταση σχετίζεται με το μυθικό επεισόδιο της μονομαχίας Αχιλλέα και Μέμνονα, που περιγράφεται στην Αιθιοπίδα του Αρκτίνου. Τέλος, δ) πήλινο θραύσμα (κυκλαδικού πίθου ή αμφορέα) με διάχωρα, μέσα στα οποία εμφανίζονται τα κεφάλια κρανοφόρων πολεμιστών (τέλος του 6ου αι. π.Χ.). Η εικονογραφία είναι παρόμοια με αυτήν του διάσημου πίθου της Μυκόνου.

Η Eurydice Kefalidou ("Dead Men Face Down: Homer, Art and Archaeology" = Νεκροί καταπρηνείς: Όμηρος, τέχνη και αρχαιολογία) εξετάζει μια παράσταση σε αποσπασματικά σωζόμενο ερυθρόμορφο κρατήρα του Ζωγράφου της Conca, όπου εικονίζεται ο Ηρακλής ξαπλωμένος μπρούμυτα επάνω στη νεκρική του πυρά. Η παράσταση συγκρίνεται με στάσεις καταπρηνών νεκρών της ομηρικής Ιλιάδας.

Στην έκτη εισήγηση ("Άθλα επί Πατρόκλω: έπος και αττική εικονογραφία") ο Γιώργος Καββαδίας, με βάση τις απεικονίσεις των άθλων προς τιμή του Πατρόκλου στον δίνο του Σοφίλου και στο "αγγείο Francois" του αγγειογράφου Κλειτία και του αγγειοπλάστη Εργότιμου, εξετάζει την επίδραση και τις ανακλάσεις των επονομαζόμενων "ομηρικών" ή αριστοκρατικών ταφικών τελετών στην αττική επικήδεια εικονογραφία του 6ου και 5ου αι. π.Χ.

Στη μελέτη του "Transmissions and Memory: The Arms of the Heroes" (= Τα όπλα των ηρώων: μεταβίβαση και μνήμη) ο Francois Lissarrague πραγματεύεται τη σημασία και τον ρόλο των όπλων στη δημιουργία της ηρωικής ταυτότητας, ιδιαίτερα στον τρόπο με τον οποίο τα όπλα υπόκεινται σε "μεταβίβαση". Επικεντρώνεται σε τέσσερις περιπτώσεις και πέντε μορφές ηρώων, των Αχιλλέα, Αίαντα, Έκτορα, Φιλοκτήτη και Θησέα. Κάθε μία από τις περιπτώσεις αυτές αφορά μια ιδιαίτερη σχέση μεταξύ του δωρητή και του αποδέκτη των όπλων (από τη σχέση πατέρα γιου έως την ανταλλαγή δώρων, ή την κληρονομική μεταβίβαση της ηρωικής ιδιότητας). Μέσω των μεταβιβάσεων, τα όπλα αποκτούν επιπλέον αξία και γίνονται διακριτικά ταυτότητας και σημεία δύναμης.

Η Έλενα Walter-Καρύδη ("Polygnotos' Nekyia, or the Athenians and the Underworld" = Η Νέκυια του Πολυγνώτου, ή οι Αθηναίοι και ο Κάτω Κόσμος), σχολιάζοντας, αντιπροσωπευτικά, αγγειογραφίες του 5ου αι. π.Χ. της μη σωζόμενης Νέκυιας -τοιχογραφίας του Πολυγνώτου στη Λέσχη των Κνιδίων στους Δελφούς- οι οποίες στηρίχθηκαν στην εξαιρετικά λεπτομερή περιγραφή του Παυσανία, συμπεραίνει: οι Αθηναίοι, αν και ήξεραν να διαβάζουν, ήταν κυρίως ακροατές μύθων και της ποίησης. Έτσι, κανένας καλλιτέχνης (συμπεριλαμβανομένου του Πολυγνώτου) δεν παρίστανε ένα μύθο που απαντά στα ομηρικά έπη κρατώντας το κείμενο στο χέρι. Συνδυάζοντας αγγειογραφίες και περιγραφές του Παυσανία για τους χαρακτήρες της Νέκυιας, μπορούμε να επιχειρήσουμε μια νέα προσέγγιση και στις γραπτές μαρτυρίες για την ιδιαιτερότητα της τέχνης του Πολυγνώτου.

Ο Luca Giuliani ("Rhesos: On the Production of Images and the Reading of Texts" = Ρήσος: γύρω από τη δημιουργία εικόνων και την ανάγνωση κειμένων), με αφετηρία την εικονογραφία του μύθου του Ρήσου, δείχνει, καταρχάς, ότι η παλαιότερη γνωστή παράσταση (σε "χαλκιδικό" αμφορέα στο Malibu) σχετίζεται με την αφήγηση στην ιλιάδική Δολώνεια (ραψωδία Κ) και χρονολογείται λίγο μετά τη Δολώνεια, γύρω στα μέσα του 6ου αι. π.Χ. Στη συνέχεια, εξετάζοντας δύο άλλες εικόνες του μύθου στην αγγειογραφία της Απουλίας, συμπεραίνει ότι τους αγγειογράφους της περιοχής αυτής δεν ενδιέφερε το κείμενο καθαυτό (είτε αυτό ήταν έπος, είτε τραγωδία) αλλά αποκλειστικά η πλοκή της ιστορίας - αυτό που ο Αριστοτέλης ονομάζει μύθο. Γι' αυτό και δεν διστάζουν να χρησιμοποιήσουν για τις εικόνες τους στοιχεία από τελείως διαφορετικές φιλολογικές πηγές.

Στη δέκατη εισήγηση ο Angelos Chaniotis ("«The Best of Homer»: Homeric Texts, Performances and Images in the Hellenistic World and Beyond. Τhe Construction of Inscriptions" = "Όμηρος: οι μεγάλες επιτυχίες". Ομηρικά κείμενα, παραστάσεις και εικόνες στον ελληνιστικό κόσμο και εξής. Η συμβολή των επιγραφών), απαντώντας στο ερώτημα "πόση ομηρική ποίηση γνώριζαν οι Έλληνες της ελληνιστικής εποχής και των αυτοκρατορικών χρόνων", διαπιστώνει ότι τα σχετικά επιγραφικά ευρήματα μας επιτρέπουν να παρατηρήσουμε μια τάση προς κατατεμαχισμό της ομηρικής ποίησης, προς "ξήλωμα" αυτού που είχε συρραφεί. Από κάποια άποψη αυτή η τάση ανταποκρίνεται στην ίδια τη φύση της επικής ποίησης: οι επιμέρους ωδές και αφηγήσεις (ή επεισόδια), που οι "ράφτες των ωδών" είχαν συναρμόσει, μπορούσαν να παρουσιαστούν (και όντως παρουσιάζονταν) και χωριστά.

Στην προτελευταία εισήγηση του τόμου ("Homeric Themes in Greek and Roman Sculpture" = Ομηρικά θέματα στην ελληνιστική και ρωμαϊκή γλυπτική) ο Christian Kunze επιμένει στην αφηγηματική και επεξηγηματική παράσταση μυθικών σκηνών στη γλυπτική του ύστερου 2ου και 1ου αι. π.Χ. σε ρωμαϊκά συμφραζόμενα. Την περίοδο αυτή αναπτύσσεται μια παράδοση με θέματα κυρίως από την Οδύσσεια, κυρίως τα επεισόδια του Πολύφημου και της Σκύλλας. Η προτίμηση αυτή οφείλεται, κατά πρώτο λόγο, στον ατμοσφαιρικό χαρακτήρα αυτών των σκηνών, καθώς ταίριαζαν με τη διακόσμηση φυσικών ή τεχνητών σπηλαίων, τα οποία χρησιμοποιούνταν στις υπέροχες και πλούσιες ρωμαϊκές βίλες ως καλοκαιρινά τρικλίνια (σύμβολα πλούτου και κύρους). Ένας δεύτερος λόγος μπορεί να είναι η μυθολογία της παράλιας ζώνης, όπου είχαν ανεγερθεί ρωμαϊκές βίλες ήδη από την εποχή της Δημοκρατίας: μια ζώνη γης, την οποία, σύμφωνα με τις αρχαίες δοξασίες, είχε επισκεφθεί ο Οδυσσέας και στην οποία υποτίθεται ότι συνέβησαν κάποιες από τις περιπέτειές του.

Στη δωδέκατη και τελευταία εισήγηση ο Michael Squire ("Toying with Homer in Words and Pictures: The Tabulae Iliacae and the Aesthetics of Play" = Παίζοντας με τον Όμηρο με κείμενα και εικόνες: Οι Tabulae Iliacae 'Ιλιαδικοί Πίνακες' και η αισθητική του παιγνίου) υποδεικνύει ότι οι αρχαίοι καλλιτέχνες χειρίζονταν τις διασυνδέσεις εικόνας και ποιήματος και με παιχνιδιάρικους ή επιτηδευμένους τρόπους. Την πλέον εύγλωττη δήλωση αυτού του φαινομένου αποτελούν οι 22 λεγόμενες Tabulae Iliacae (Ιλιαδικοί Πίνακες) της ελληνιστικής/ρωμαϊκής εποχής. Σ' αυτές τις μαρμάρινες πινακίδες παρατίθενται αποδόσεις των ομηρικών επών (σε συνδυασμό με άλλα θέματα) και σε λόγο και σε εικόνα. Μ' αυτόν τρόπο πρακτικά παίζουν με τις σχέσεις ανάμεσα στη θέαση και την ανάγνωση, όχι μόνο με την εικονογραφία της πρόσθιας όψης, αλλά και με τα "μαγικά τετράγωνα" διαγράμματα γραμμάτων που συνήθως κοσμούν την πίσω όψη. Με άλλα λόγια, οι πινακίδες αυτές χρησιμοποίησαν τα ομηρικά έπη για να εξερευνήσυν τα σημεία επαφής ανάμεσα στην εικονιστική και τη λεκτική επικοινωνία: εκφράζουν κείμενα μέσω εικόνων μόνο για να εκφράσουν πάλι τις εικόνες τους μέσω της γλώσσας (και αντίστροφα).

Τρίτη, Σεπτεμβρίου 22, 2009

Ομήρου Ιλιάς








Απόσπασμα από τη Ι ραψωδία της Ιλιάδας, που θα διαβαστεί στην εκδήλωση.

Απάντηση του Αχιλλέα στην προτροπή του Οδυσσέα για επιστροφή του χολωμένου ήρωα στη μάχη (I 308-429).

Ανταποκρίθηκε στον λόγο του ο Αχιλλέας ωκύποδος:

«Γιε του Λαέρτη διογέννητε, πολύτροπε Οδυσσέα,
πρέπει απερίφραστο τον λόγο μου να πω, όπως τον νιώθω
και τον σκέφτομαι, κι όπως πιστεύω πως θα γίνει,
να μην μου παίρνετε τ’ αυτιά ένας μετά τον άλλον.
Εχθρός μού είναι σαν τις πύλες του ΄Αδη εκείνος
που άλλα κρύβει στο μυαλό του κι άλλα λέει.
Εγώ πάντως θα πω ό,τι μου φαίνεται το πιο σωστό·
δεν πρόκειται εμένα να με πείσει μήτε ο Ατρείδης Αγαμέμνων
μήτε κι οι άλλοι Δαναοί, αφού καμιά δεν είδα χάρη πολεμώντας
μέρα και νύχτα τον θανάσιμο εχθρό.
Δεν παίζει πια κανένα ρόλο ποιος παραμένει πίσω, και ποιος
δίχως ανάπαυλα αγωνίζεται. Στην ίδια μοίρα ο θαρραλέος
κι ο δειλός. Πεθαίνει εξίσου όποιος λουφάζει κι όποιος
τον κόπο του δεν λογαριάζει.
Ούτε περίσσεψε κάτι για μένα, που τόσα πάθη τράβηξε
το κορμί μου, παίζοντας κάθε μέρα τη ζωή μου πολεμώντας.
Πώς μάνα πουλιών στους άπλερούς της νεοσσούς, αν βρει τροφή,
στο στόμα τους τη βάζει, χωρίς να νοιάζεται αν θα μείνει
η ίδια νηστική, όμοια κι εγώ νύχτες ατέλειωτες ξέμεινα
ξάγρυπνος, μέρες ολόκληρες αιμόφυρτες
στον πόλεμο τις πέρασα, να μάχομαι με τους εχθρούς,
για να κερδίσω ακόμη και το ταίρι τους.
Δώδεκα πόλεις πάτησα από θαλάσσης, κι άλλες, το λέω,
έντεκα πεζός, γυρίζοντας στην εύφορη Τρωάδα.
Απ’ όλες διάλεξα και πήρα πολλά κειμήλια πολύτιμα, κι όλα
γυρίζοντας τά έδινα σ’ αυτόν, τον Αγαμέμνονα, τον γιο του Ατρέα.
Εκείνος παραπίσω μένοντας, στα γρήγορα καράβια,
τα καλοδέχονταν, μοιράζοντας τα λίγα, κρατώντας τα πολλά.
Στους πρώτους και στους βασιλείς έδινε γέρας στον καθένα,
που παραμένει απείραχτο· μόνο από μένα πήρε, και την έχει,
μια κόρη ακριβή -ας την κοιμάται τώρα κι ας την χαίρεται.
Γιατί αλήθεια πρέπει να μάχονται οι Αχαιοί τους Τρώες,
που μαζέψε κι έφερε εδώ τόσο στρατό
ο γιος του Ατρέα; όχι για την ωραία Ελένη;
Τάχα μόνοι οι Ατρείδες απ’ όλους τους ανθρώπους αγαπούν
το ταίρι τους; Ο κάθε τίμιος, φρόνιμος άντρας,
δείχνει για τη δική του τη γυναίκα αγάπη και φροντίδα,
όπως κι εγώ την ακριβή μου ολόψυχα αγάπησα,
κι ας ήταν του πολέμου απόκτημα.
Μα τώρα πια που μού την πήρε μέσα από τα χέρια μου,
γέρας δικό μου, και μ’ απάτησε, ας μη γυρεύει πάλι
να με ξεγελάσει-ξέρω καλά τα κόλπα του, δεν θα με πείσει.
Τώρα μαζί σου, Οδυσσέα, και με τους άλλους αρχηγούς,
ας το σκεφτεί αυτός πώς θα γλιτώσει τα καράβια
απο τη λύσσα της φωτιάς.
Εξάλλου ώς τώρα κόπιασε πολύ χωρίς εμένα·
σήκωσε τείχος, έσκαψε τάφρο, μεγάλη και φαρδιά,
μπήγοντας μέσα της παλούκια.
Και μ’ όλα ταύτα δεν κατόρθωσε το φονικό σθένος
του ΄Εκτορα να συγκρατήσει. ΄Ομως, όσο εγώ μαζί
με τους Αργείους πολεμούσα, δεν αποτόλμησε αυτός
μακριά απ’τα τείχη να βρεθεί -μόλις που έφτανε στις πύλες τις Σκαιές,
πλάι στη δρύ· μοναδική φορά που στήθηκε μπροστά μου,
ξέφυγε την ορμή μου μετά βίας.
Τώρα ωστόσο, αφού δεν θέλω πια τον άγριο Έκτορα
να πολεμήσω, αύριο θυσία πρώτα στον Δία θα τελέσω
και στους αθανάτους θεούς, μετά καλοφορτώνω τα καράβια
και στο γυαλό τα ρίχνω, οπότε θα το δεις, αν το θελήσεις
κι αν πράγματι σε νοιάζει, πώς θ’ αρμενίσουνε με την αυγή
τα πλοία στον ψαρίσιο Ελλήσποντο κι οι ναύτες ορεξάτοι
πώς θα τραβούνε τα κουπιά.
Αν πρίμο αγέρα μας χαρίσει ο ξακουσμένος κοσμοσείστης,
σε τρεις ημέρες θα πατήσω της εύφορης Φθίας το χώμα.
΄Ηταν πολλά εξάλλου τ’ αγαθά που φεύγοντας
(μακάρι να μην έσωνα να φύγω) τ’ άφησα εκεί.
Αλλά τώρα θα φέρω κι άλλα από δω: χρυσό, κοκκινωπό χαλκό,
καλλίζωνες γυναίκες, σίδερο γκρίζο -όσα μου έλαχαν.
Μόνο το γέρας θα μου λείψει, που ενώ μου τό ’δωσε, μετά το πήρε πίσω
με το ζόρι ο κραταιός γιος του Ατρέα, ο Αγαμέμνων.
Σ’ αυτόν ν’ ανακοινώσετε λέξη με λέξη τώρα ό,τι θα πω,
στα φωναχτά παρακαλώ, ώστε κι οι άλλοι Αχαιοί να νιώσουν αγανάκτηση,
αν σκέφτεται και κάποιον άλλον Δαναό να εξαπατήσει,
δίχως ντροπή και τσίπα. ΄Οσο κι αν είναι πάντως σκύλος,
το μάτι του δεν θα τολμήσει να σηκώσει πάνω μου.
Μαζί του πια δεν συζητώ μήτε συμπράττω,
γιατί μ’ αδίκησε, μ’ απάτησε· δεν τον αφήνω άλλη φορά
να μου τη φέρει με τα λόγια του -φτάνει ως εδώ.
Ας κάνει ό,τι του κατέβει, ας τσακιστεί -έτσι κι αλλιώς
ο Δίας πανούργος του πήρε τα μυαλά.
Μισώ τα δώρα του, κι αυτόν τον έχω για σκουπίδι.
Ούτε αν μού ’δινε τα δεκαπλάσια, εικοσαπλάσια,
όλο το έχει του, κι ό,τι μπορεί να βρει απ’ αλλού,
όσα ο Ορχομενός προσφέρει, όσα η αιγύπτια Θήβα,
που πλούτη αρίφνητα κάθε της σπίτι κρύβει,
πόλη με πύλες εκατό, κι από την κάθε πύλη
μπορούν να βγουν πολέμαρχοι διακόσοι μ’ άλογα κι άμαξες.
Κι αν τόσα δώρα μού ’δινε, όση είναι η άμμος,
τα σπυριά της σκόνης, ούτε και τότε ο Αγαμέμνων θα μπορούσε
να με πείσει, αν δεν μου ξεπληρώσει πρώτα
τη μεγάλη βλάβη.
Μήτε και δέχομαι γυναίκα μου να πάρω κάποια κόρη
του Αγαμέμνονα Ατρείδη· ακόμη κι αν στην ομορφιά συναγωνίζεται
με τη χρυσή Αφροδίτη, ακόμη κι αν στα έργα της ισοφαρίζει
τις τέχνες της γλαυκόματης, της Αθηνάς-
ούτε και τότε δεν την παίρνω.
Ας ξεχωρίσει κάποιον άλλον Αχαιό, που να του πάει καλύτερα,
με μεγαλύτερη βασιλική εξουσία.
Γιατί αν με σώσουν οι θεοί και φτάσω στην πατρίδα κάποτε,
τότε ο ίδιος ο Πηλέας σίγουρα θα μου βρει γυναίκα.
Πολλές των Αχαιών οι κόρες που βρίσκονται στη Φθία πιο πέρα
στην Ελλάδα, κόρες επιφανών που κυβερνούνε τειχισμένες πόλεις·
μια απ’αυτές, όποια θελήσω, ομόκλινό μου ταίρι θα τη στήσω.
Εκεί η περήφανη ψυχή μου μ έσπρωχνε να σμίξω
με μια γυναίκα που να μου ταιριάζει, να χαίρομαι
μαζί της όσα αγαθά απόκτησε ο γέροντας Πηλέας.
Αντάξιο ωστόσο της ζωής μου τίποτε δεν είναι, μήτε και όσα
φημολογούν πως είχε μέσα της η Τροία, πόλη πολύκοσμη
και τειχισμένη, στα χρόνια εκείνα της ειρήνης, προτού να φτάσουν
των Αχαιών οι γιοι. Μήτε όσα κρύβει το λίθινο κατώφλι του Τοξότη,
του Φοίβου Απόλλωνα, εκεί στους βράχους της Πυθώς.
Το ξέρεις δα, ληστεύονται τα βόδια και τα παχιά αρνιά,
πουλιούνται κι αγοράζονται οι τρίποδες και τ’ άλογα
με το ξανθό κεφάλι· του ανθρώπου όμως η ψυχή, όταν ξεφύγει
από τον φράχτη των δοντιών, πίσω δεν έρχεται, δεν πιάνεται,
δεν γίνεται λεία πολέμου.
Το είπε εξάλλου η μάνα μου, η Θέτις, αργυρόλευκη θεά,
διπλογραμμένο είναι της μοίρας μου το τέλος:
αν παραμείνω εδώ στην Τροία πολεμώντας, χάνεται
ο νόστος μου, όμως η δόξα μου άφθαρτη θα μείνει·
αν πάλι γυρίσω πίσω στη γλυκιά πατρίδα, κάνει φτερά
η λαμπρή μου δόξα, αλλά πάει σε μάκρος η ζωή μου
και θα βραδύνει η ώρα του θανάτου.
΄Ομως και σας τους άλλους τώρα κάτι θα συμβούλευα·
μπείτε στα πλοία, γυρίστε πίσω στην πατρίδα,
γιατί δεν πρόκειται να δείτε πια της Τροίας την πτώση,
πόλης απόκρημνης· αφού ο πανόπτης Δίας πάνω της άπλωσε
το χέρι του, και πήραν έτσι τα στρατά κουράγιο.
Τραβάτε τώρα στους αριστείς των Αχαιών, φέρετε εσείς
το μήνυμα μου –είναι αυτό το γέρας των γερόντων·
μιαν άλλη απόφαση καλύτερη να βγάλει ο νους τους,
που θα μπορούσε και τα πλοία τους να σώσει
και τον στρατόν των Αχαιών πάνω στα πλοία να γλιτώσει.
Γιατί μ’ αυτή που σκέφτηκαν πως θα καλμάρουν την οργή μου,
έ όχι, δεν βολεύει.
Ο Φοίνικας ωστόσο μπορεί να μείνει, εδώ να κοιμηθεί,
αν ήθελε μαζί μου ν’ αρμενίσει για την πατρίδα αύριο-
όμως δεν θα τον πάρω με το ζόρι.»

Αυτά τους είπε, κι όλοι βουβάθηκαν, κατάπληκτοι
από τα λόγια του, όπως τους μίλησε με τόσο πάθος.

Πέμπτη, Ιουνίου 18, 2009

ΚΔ' Σεμινάριο Ομηρικής Φιλολογίας - ΙΑ' Διεθνές Συνέδριο για την "Οδύσσεια"- Ιθάκη


Γιδάκι-Ιθάκη


ΚΔ΄ ΣΕMINAPIO OMHPIKHΣ ΦIΛOΛOΓIAΣ


KENTPO OΔYΣΣEIAKΩN ΣΠOYΔΩN
Mε τη συνεργασία της ΠΑΝΕΛΗΝΙΑΣ ΕΝΩΣΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΩΝ και του ΔHMOY IΘAKHΣ

"Εικονιστικές περιγραφές αγροτικού βίου, μετεώρων, κυνηγιού και φωτιάς σε παρομοιώσεις της Ιλιάδας και της Οδύσσειας"
.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ


ΔΕΥΤΕΡΑ 14 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ

19:30 Υποδοχή μελών και παραλαβή φακέλων
Χαιρετισμοί, εισαγωγική ομιλία

ΤΡΙΤΗ 15 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ

Πρόεδρος Α. Στέφος

9:00-9:20 Ε. Μυρογιάννη
Ομηρικές παρομοιώσεις: σύγχρονες εννοιολογικές
και διδακτικές προσεγγίσεις και εικονιστικές αναπαραστάσεις


9:20-9:40 Χ. Δάλκος
Ο λανθάνων αποτροπαϊκός χαρακτήρας της φωτιάς
στην Κυκλώπεια

9:40-10:00 Χ. Ψιλοπούλου
Η παρομοίωση της φωτιάς στην Κυκλώπεια
της Οδύσσειας (ι 382-394)


10:00-10:30 Συζήτηση

10:30-11:00 Διάλειμμα

Πρόεδρος Γ. Χαριτίδου

11:00-11:20 Ε. Παπαδογιαννάκη
Εικονιστικές περιγραφές στην Ιλιάδα:
οι παρομοιώσεις των ουράνιων σωμάτων και της φωτιάς
στην Ιλιάδα


11:20-11:40 Μ. Παπαμηνά-Καλλασίδου
Εικονιστικές περιγραφές σε παρομοιώσεις της
ε ραψωδίας της Οδύσσειας


11:40-12:00 Λ. Πόλκας
Ομηρικές παρομοιώσεις με αναφορικό σήμα το λιοντάρι

12:00-20 Α. Γαλιατσάτου
Παρομοιώσεις του κυνηγιού στην Ιλιάδα.

12:20-12:50 Συζήτηση

19:30 Έναρξη του ΙΑ' διεθνούς συνεδρίου για την Οδύσσεια


KENTPO OΔYΣΣEIAKΩN ΣΠOYΔΩN

ΙΑ' ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙΑ


ΜΥΘΟΣ, ΚΕΙΜΕΝΑ, ΕΙΚΟΝΕΣ.
Ομηρικά έπη και αρχαία ελληνική τέχνη


ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ


ΤΡΙΤΗ 15 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ

19:30 Yποδοχή των συνέδρων
20:00 Eναρκτήρια συνεδρία, χαιρετισμοί

ΤΕΤΑΡΤΗ 16 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ

Πρόεδρος: Έλενα Καρύδη–Walter

9:30 Δ. Ν. Μαρωνίτης,
Ακροαματικές εικόνες στα ομηρικά έπη

10:00 Συζήτηση

10:15 Catherine Morgan,
Early ithacesian vase painting and the problem
of Homeric depictions


10:45 Συζήτηση

11:00 Διάλειμμα

11:30 Εyrudike Κefalidou,
Dead men facing down: a Homeric theme in
ancient Greek Iconography


12:00 Συζήτηση

12: 15 Francois Lissarague,
The heroes’ weapons transmission and memory

12:45 Συζήτηση

Πρόεδρος: Angelos Chaniotis

18:00 Γεώργιος Καββαδίας,
Άθλα επί Πατρόκλω: Έπος και αττική εικονογραφία

18:30 Συζήτηση

18:45 Eckhard Wirberlauer,
Von Ithaka Homers zum homerischen Ithaka.
Zum Einfluss von Literatur auf eine antike Landschaft


19:15 Συζήτηση

ΠΕΜΠΤΗ 17 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ

Πρόεδρος: François Lissarague

9:30 Alan Shapiro,
Athenian Reworkings of Homer’s "Nekyia"
in the Fifth Century


10:00 Συζήτηση

10:15 Έλενα Καρύδη-Walter,
Polygnotos’ "Nekyia" or the Athenians
and the Underworld


10:45 Συζήτηση

11:00 Διάλειμμα

Πρόεδρος: Catherine Morgan

11:15 Άγγελος Ζαρκάδας,
Ομηρικά θέματα σε παραστάσεις αγγείων
του Μουσείου Κανελλοπούλου


11:45 Συζήτηση

12:00 Ευγενία Βικέλα,
Η αρχαιολογική έρευνα στην Ιθάκη.
Αποκλίσεις και συγκλίσεις με το άλλο Ιόνιο.


13:00 Επίσκεψη στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ιθάκης

17:30 Eπίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο της Β. Iθάκης

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 18 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ

Πρόεδρος: Γεώργιος Καββαδίας

9:30 Luca Giuliani,
Rhesos: on the production of images
and the reading of texts


10:00 Συζήτηση

10:15 Ιωάννης Ακαμάτης,
Η Οδύσσεια στην ανάγλυφη ελληνιστική
κεραμική της Μακεδονίας. Τα νέα ευρήματα


10:45 Συζήτηση

11:00 Διάλειμμα

Πρόεδρος: Suzanne Muth

11:30 Angelos Chaniotis,
Homer and Homeric myths in the Hellenistic world.
The contribution of inscriptions


12:00 Συζήτηση

12:15 Christian Kunze,
Homeric themes in Greek and Roman sculpture

12:45 Συζήτηση

Πρόεδρος: Christian Kunze

18:30 Suzanne Muth,
The Odyssey landscapes: the reception of Homer
in the Roman house


19:00 Συζήτηση

19:15 Michael James Squire,
Visualising epic on the “Tabulae iliacae”

19:45 Συζήτηση

Πρόεδρος: Δ. Ν. Μαρωνίτης

20:00 Καταληκτική συνεδρία

ΣΑΒΒΑΤΟ 19 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ

07:00 Aπόπλους από την Ιθάκη

15:30 Άφιξη στην Αθήνα.
--------------------------------------------


ΟΜΙΛΗΤΕΣ



1) ΚΔ' Σεμινάριο Ομηρικής Φιλολογίας

Αλίκη Γαλιατσάτου, δ. φ., Καθηγήτρια Δ. Ε.
Χρίστος Δάλκος, Καθηγητής Δ. Ε.
Ελισσάβετ Μυρογιάννη, Σχολική Σύμβουλος Δ. Ε.
Ελένη Παπαδογιαννάκη, δ. φ., Καθηγήτρια Δ. Ε.
Μάρω Παπαμηνά–Καλλασίδου, Καθηγήτρια Γυμνασίου Πάφου
Λάμπρος Πόλκας, δ.φ., Καθηγητής Δ. Ε.
Χριστίνα Ψιλοπούλου, Καθηγήτρια Δ. Ε.


2) IA' Διεθνές Συνέδριο για την Οδύσσεια

Ιωάννης Ακαμάτης, Καθηγητής Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης
Ευγενία Βικέλα, Καθηγήτρια Ιόνιου Πανεπιστημίου Κέρκυρας
Angelos Chaniotis, Καθηγητής Πανεπιστημίου Οξφόρδης, Βρετανία
Luca Giuliani, Πρύτανης Wissenschaft Kolleg Βερολίνου, Γερμανία
Άγγελος Ζαρκάδας, Μουσείο Κανελλοπούλου, Αθήνα
Γεώργιος Καββαδίας, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθήνας
Ευρυδίκη Κεφαλίδου, Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης
Christian Kunze, Καθηγητής Πανεπιστημίου Regensburg, Γερμανία
Francois Lissarague, Καθηγητής Ερευνητικού Κέντρου “Louis Gernet” Παρισίων, Γαλλία
Δ. Ν. Μαρωνίτης, Ομότιμος Καθηγητής Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
Catherine Morgan, Διευθύντρια Αρχαιολογικής Βρετανικής Σχολής
Susanne Muth, Καθηγήτρια Πανεπιστημίου “Humboldt” Βερολίνου, Γερμανία
Alan Shapiro, Καθηγητής Πανεπιστημίου Φιλαδέλφειας “John Hopkins”, ΗΠΑ
Michael James Squire, dr., υπότροφος ερευνητής στο Christ's College (Καίμπριτζ, Αγγλία)
Ελένη Walter-Καρύδη, Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Saarbrucken, Γερμανία
Eckhard Wirberlauer, Καθηγητής Πανεπιστημίου Στρασβούργου

Τρίτη, Δεκεμβρίου 30, 2008

Αρχαία ελληνική γλώσσα: από τα θρανία στις οθόνες



1) Η σκηνή προέρχεται από την κινηματογραφική ταινία Amarcord του Φελίνι (1973). Ο τίτλος Amarcord αποδίδει φωνητικά τη φράση "mi ricordo", που στο ρομανικό ιδίωμα σημαίνει "θυμάμαι". Το έργο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αυτοβιογραφικό (χωρίς ωστόσο κεντρικούς πρωταγωνιστές και πλοκή), με κέντρο αναφοράς την παιδική και εφηβική ηλικία του Φελίνι στη γενέθλια πόλη του, το Ρίμινι της Ιταλίας, κατά τη δεκαετία του 1930, οπότε ο φασισμός βρίσκεται στην πλήρη κορύφωσή του.

Στη φαντασιακή, λίγο πολύ, αυτή αναδρομή προβάλλονται, μεταξύ άλλων, δρώμενα από τη σχολική ζωή, όπου τα μαθήματα (εδώ τα αρχαία ελληνικά) διεξάγονται με τον πλέον φαιδρό τρόπο: ο δάσκαλος προσπαθεί μάταια να μάθει τον μικρό Οvo να προφέρει τον τύπο ἐμάρψαμεν στο επόμενο απόσπασμα του Αρχιλόχου (61 D.), όπου προσβάλλεται η καπηλεία του ηρωισμού:

ἑπτὰ γὰρ νεκρῶν πεσόντων, οὓς ἐμάρψαμεν ποσίν,
χείλιοι φονῆές εἰμεν


(«εφτά οι νεκροί· σαν τους ποδοπατήσαμε,
είμαστε χίλιοι οι φονιάδες τους», μτφρ. Γ. Δάλλας).

O Φελίνι χρησιμοποιεί συχνά διαλεκτικές εκφράσεις, λεξιπαίγνια και κλινόμενες λέξεις, προκειμένου να τονίσει το παράλογο των καταστάσεων στο Amarcord. Ωστόσο, η "παρωδιακή" χρήση τους δεν έχει τίποτε το περιφρονητικό προς τα ιδιώματα, όπως αυτό των Romanogli. Αντίθετα, συμφωνούν με τη φυσιογνωμία του έργου, που επιμένει στις γελοιογραφικές όψεις της Ιταλίας της εποχής (C. Gaudeuzi.2002. Memory, Dialect, Politics. Linguistic Strategies in Fellini's Amarcord, σ. 161-162. Στο F. Burke, & M. Waller [επιμ.], F. Fellini. Conteporary Perspectives. Univ. Toronto Press). Εξάλλου, σ' ένα πρώιμο αυτοβιογραφικό του δοκίμιο ("My Rimini") ο σκηνοθέτης διηγείται πώς η δραματοποίηση του ηρωϊκού μεγαλείου της Ιλιάδας συνοδευόταν από ανατροπές και διαψεύσεις.


2) Στο επόμενο στιγμιότυπο από την ελληνική ταινία "Το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο", του Αλέκου Σακελλάριου (1959), το "θύμα" της διδασκαλίας είναι η Όμηρος ("ο μεγάλος αυτός ποιητής της αρχαιότητος"). Ο αρχάριος δάσκαλος των αρχαίων ελληνικών, μόλις που έχει μπορέσει να επιβάλει κάποια σχετική ησυχία στη "θηλυκή" αυτή ζούγκλα του μαυροπίνακα, την οποία ωστόσο διαδέχεται αμέσως το προσωπικό δούλεμα και η διακωμώδηση του μαθήματος. Οι μαθήτριες "βρίσκονται" στην πρώτη ραψωδία της ομηρικής Οδύσσειας (α 123-124), που χαρακτηρίζεται, λόγω προφανώς του τεμαχισμού της ύλης στα σχολικά εγχειρίδια της εποχής, γενικά και αόριστα ως "κεφάλαιο":

"Χαῖρε, ξεῖνε, παρ' ἄμμι φιλήσεαι. αὐτὰρ ἔπειτα
δείπνου πασσάμενος μυθήσεαι ὅττεο σε χρή".
.

("Ξένε μου, καλωσόρισες, έλα να σε φιλέψουμε κι αφού το δείπνο μας
χορτάσεις, τότε μας λές τον λόγο της επίσκεψής σου", μτφρ. Δ. Ν. Μαρωνίτης).

Πρόκειται για την υποδοχή της μεταμορφωμένης σε Μέντη Αθηνάς από τον νεαρό Τηλέμαχο. Η επιλογή του χωρίου (που συμπληρώνεται από τον δάσκαλο με τον στίχο α 125 =Ὤς εἰπὼν ἡγεῖθ', ἡ δ' ἕσπετο Παλλὰς Ἀθήνη) είναι εύστοχη ανατροπή, στον βαθμό που και ο δάσκαλος έρχεται, όπως η Αθηνά Παλλάδα, λίγο πολύ ως "ξένος, για πρώτη φορά στην τάξη, και γίνεται, όπως γίνεται δεκτός, από τις μαθήτριες. Κατά τα άλλα, εξέχουν ο χλευασμός της διαχρονικής γλωσσικής συνέχειας ("έτσι μιλάνε και στο σπίτι της") και της διασημότητας του ποιητή ("ποιον Όμηρο;"), η υπονόμευση του μόχθου της αποστήθισης του πρωτοτύπου, το "σπουδογέλοιον" ύφος του δασκάλου, που ξέρει απέξω κι ανακατωτά το πρωτότυπο, και η αποψίλωση του "Παλλάς" (α 125) από επιθετικό προσδιορισμό της θεάς σε κινηματοθέατρο.




3) Στα "χτυποκάρδια στο θρανίο", του Αλέκου Σακελλάριου (1963), οι μαθήτριες έχουν "προχωρήσει" στο μάθημα των αρχαίων ελληνικών. Βρίσκονται τώρα στο "εδάφιο" της ομηρικής Οδύσσειας, όπου η μεταμορφωμένη Αθηνά ξυπνά τη Ναυσικά και, "κατηγορώντας" την ότι αδιαφορεί για την "αποκατάστασή" της, την προτρέπει να πάει να πλύνει τα προικιά της στην παραποτάμια όχθη της Σχερίας. Εκεί, ως γνωστόν, θα συναντήσει τον παρ' ολίγον γαμπρό της Οδυσσέα. Το κρίσιμο απόσπασμα, με το οποίο αρχίζει και τελειώνει η κωμική σκηνή είναι το ζ 25-27α:

"Ναυσικάα, τί νύ σ' ὦδε μεθήμονα γείνατο μήτηρ;
εἵματα μέν τοι κεῖται ἀκηδέα σιγαλόεντα,
σοὶ δὲ γάμος σχεδόν ἐστιν...


("Ω Ναυσικά, γιατί τόσο νωθρή να σε γεννήσει η μάνα σου;
Αφρόντιστα σου μένουν τα λαμπρά σου ρούχα,
κι όμως ο γάμος πια σου γνέφει"..., μτφρ. Δ.Ν.Μ.)

Αρκετά από τα κωμικά στοιχεία στο έργο αυτό έρχονται από το προηγούμενο στιγμιότυπο. Και εδώ επίσης το θέμα του επικείμενου ομηρικού "γάμου" δένει με τον συντελεσμένο στο έργο ανάμεσα στην καθυστερημένη μαθήτρια και τον (απόντα από τη σκηνή) καθηγητή ιατρικής. Ωστόσο, το "διακύβευμα" τώρα είναι η μετάφραση, καθώς, δίχως την υποστήριξή της, μόνο ένα "Ναυσικάα..." μπορεί να προφερθεί.


Τρίτη, Ιουλίου 01, 2008

Πρόγραμμα σεμιναρίου Ιθάκης


ΠΟΛΕΜΙΚΟΣ ΚΑΙ ΟΜΙΛΗΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΣ
ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΛΙΑΔΑ ΣΤΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙΑ.
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ ΣΗΜΑΤΑ.

ΔΕΥΤΕΡΑ 15 Σεπτεμβρίου

19:30 Eναρκτήρια συνάντηση. Yποδοχή, χαιρετισμοί
20:00 Δ. Μ. ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ, Μετάφραση της έκτης ιλιαδικής ραψωδίας. Εκφορά και σχόλια.

ΤΡΙΤΗ 16 Σεπτεμβρίου

Προεδρία: Φάνης Κακριδής

9:00–9:30 Αλεξάνδρα ΖΕΡΒΟΥ, Ανδρικός και γυναικείος χώρος και χρόνος στη συνάντηση Έκτορα και Ανδρομάχης.
9:30–10:00 Συζήτηση
10:00–10:30 Χρήστος ΤΣΑΓΓΑΛΗΣ, Σκηνικός, αφηγηματικός και διακειμενικός χώρος στην εταιρική ομιλία Διομήδη και Γλαύκου.
10:30–11:00 Συζήτηση
11:00–11:30 Διάλειμμα

Προεδρία: Αντώνης Ρεγκάκος

11:30–12:00 Αγάθη ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ, «διά νύκτα μέλαιναν». Η σημειολογία της νύχτας στην εταιρική ομιλία Πριάμου–Αχιλλέα.
12:00–12:30 Συζήτηση

Προεδρία: Αλεξάνδρα Ζερβού

18:30– 19:00 Αναστάσιος ΣΤΕΦΟΣ, Στο μεταίχμιο του ομιλητικού χώρου στη Ζ ραψωδία.
19:00–19:30 Συζήτηση
19:30–20:00 Ιωσήφ ΧΑΤΖΗΙΩΑΚΕΙΜΙΔΗΣ, Πολυτίμη ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΥ, Πού, πότε, πώς στο πλαίσιο των ομιλιών στη Ζ ραψωδία.
20:00–20:30 Συζήτηση

TΕΤΑΡΤΗ 17 Σεπτεμβρίου

Προεδρία: Χρήστος Τσαγγάλης

9:00–9:30 Αντώνης ΡΕΓΚΑΚΟΣ, Ιλιαδικός και Οδυσσειακός χρόνος: μερικές διαφορές.
9:30–10:00 Συζήτηση
10:00–10:30 Μενέλαος ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ, Μενέλαος και Ελένη: συζυγική ομιλία και επική αφήγηση (Οδύσσεια δ 240-289).
10:30–11:00 Συζήτηση
11:00–11:30 Διάλειμμα

Προεδρία: Αριάδνη Γκάρτζιου

11:30–12:00 Φάνης ΚΑΚΡΙΔΗΣ, Συναπαντήματα: ανθρωπολογικά στη συνάντηση του Οδυσσέα με τη Ναυσικά.
12:00–12:30 Συζήτηση
12:30–13:00 Αντώνιος ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ, Καλυψώ και Κίρκη: σπηλιά και παλάτι.
13:00–13:30 Συζήτηση

16:30 Περιήγηση στην Iθάκη

ΠΕΜΠΤΗ 18 Σεπτεμβρίου

Προεδρία: Μενέλαος Χριστόπουλος

9:00–9:30 Αλίκη ΓΑΛΙΑΤΣΑΤΟΥ, Η τρίβαθμη ανιούσα κλίμακα της ομιλίας Οδυσσέα–Πηνελόπης. Ο χώρος και ο χρόνος.
9:30–10:00 Συζήτηση
10:00–10:30 Λάμπρος ΠΟΛΚΑΣ, Ομιλία και λέχος: από την Ιλιάδα στην Οδύσσεια.
10:30-11:00 Συζήτηση

12:30 Θαλασσινή εκδρομή

Προεδρία: Αναστάσιος Στέφος

18:30– 19:00 Αριάδνη ΓΚΑΡΤΖΙΟΥ, Χώρος και χρόνος της μνηστηροφονίας.
19:00–19:30 Συζήτηση

ΚATAΛHKTIKH ΣYNEΔPIA
Προεδρία: Δ. Ν. Μαρωνίτης

19:30–20:00 Σύνοψη πορισμάτων του Σεμιναρίου
20:30 Το Επαρχείο Ιθάκης θα απονείμει το βραβείο "Οδυσσέως-Πηνελόπης" στους: Ι. Θ. Κακριδή, Όλγα Κομνηνού-Κακριδή και Ελένη Ι. Κακριδή.
Το βραβείο θα παραλάβει ο καθηγητής Φάνης Ι. Κακριδής.

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 19 Σεπτεμβρίου

Tαξίδι επιστροφής

Τετάρτη, Μαΐου 14, 2008

Αρχαιολογήματα


Συγχρονισμένη με τις απόψεις του επονομαζόμενου και Φήμιου του Λευκού Οίκου, V. D. Hanson, συγ-γραφέα του Ποιος σκότωσε τον Όμηρο και αοιδού της επιθετικής πολιτικής των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, η Mary Lefkowitz επαναλαμβάνει σε ραδιοφωνική της συνέντευξη στο National Review την πολεμική της εναντίον της θεωρίας της "Μαύρης Αθηνάς", σημειώνοντας την προσφορά του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού στον δυτικό πολιτισμό. Ακούστε τη ραδιοφωνική συνέντευξη πατώντας εδώ.

Σάββατο, Μαρτίου 01, 2008

Η Οδύσσεια σε 15 δευτερόλεπτα


Άθλα και έπαθλα




Κυκλοφορεί ο τόμος "Άθλα και έπαθλα στα ομηρικά έπη" με 24 εισηγήσεις που παρουσιάστηκαν στις 15-19 Σεπτεμβρίου 2004 στην Ιθάκη, στο πλαίσιο του Ι´ διεθνούς συνεδρίου για την Οδύσσεια. Το συνέδριο διοργάνωσε το Κέντρο Οδυσσειακών Σπουδών με τη χορηγία του Δήμου Ιθάκης και του Εθνικού Ιδρύματος Νεότητας.

Στον ομιλητικό αγώνα του συνεδρίου συμμετείχαν ερευνητές από πανεπιστήμια οχτώ χωρών (την Ελβετία, την Ιταλία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, τις ΗΠΑ και την Ελλάδα.

Οι εισηγήσεις της Francoise Letoublon ("Το πνεύμα του ανταγωνισμού στον Όμηρο", στα γαλλικά), της Αλεξάνδρας Ζερβού ("Άθλα και παιχνίδια πρόσληψης", στα γαλλικά) και του Δ. Ν. Μαρωνίτη ("Φονικά άθλα και έπαθλα στα ομηρικά έπη", στα ελληνικά) αντιμετωπίζουν το δίπτυχο θέμα του συνεδρίου συγκριτικά (στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια) μέσα από αντιπροσωπευτικά παραδείγματα. Εξέχει ο δυσερμήνευτος και αμφίβολος "άεθλος" της Πηνελόπης

Ανθρωπολογικές και αφηγηματολογικές προσεγγίσεις των ιλιαδικών "άθλων επί Πατρόκλω" υιοθετούν στις ανακοινώσεις τους η Jenny Strauss Clay ("Τέχνη, φύση και θεοί στην αρματοδρομία της ραψωδίας Ψ της Ιλιάδας", στα αγγλικά), ο Seth Schein ("Ο Αχιλλέας και η κηδεία του Πατρόκλου στη ραψωδία Ψ της Ιλιάδας", στα ελληνικά) και ο Αντώνης Ρεγκάκος ("Το χαμόγελο του Αχιλλέα ή η Ιλιάδα και το είδωλό της", στα αγγλικά).

Ο Wolfgang Kullmann ("Οι ολυμπιακοί αγώνες στην Ιλιάδα: Λ 698-265", στα ελληνικά) εντοπίζει υπαινικτικές αναφορές σχετικές με τους ολυμπιακούς αγώνες, που φιλοξενούνται στην αναδρομική διήγηση του Νέστορα στην ενδέκατη ιλιαδική ραψωδία.

Δύο εισηγήσεις, του Nicholas Richardson ("Οι αγώνες στη ραψωδία θ της Οδύσσειας", στα αγγλικά) και της Nancy Felson ("Ένα πρώτο-επινίκιο στους αγώνες των Φαιάκων: Οδύσσεια θ 202-233", στα αγγλικά), υποδεικνύουν την αφηγηματική λειτουργία των αγώνων στην οδυσσειακή Φαιακίδα.

Κάπως φυγόκεντρη ως προς τη θεματολογία του συνεδρίου η ανακοίνωση του Joachim Latacz ("Μάχη αισθημάτων: η ομηρική Ελένη", στα αγγλικά) επιμένει στον «διανοητικό αγώνα» που δίνει η ηρωΐδα στο ιλιαδιακό έπος.

Ο υποτιμημένος από την ομηρική έρευνα ρόλος των θεατών στα ομηρικά έπη απασχολεί την ανθρωπολογική σκόπευση της Αριάδνης Γκάρτζιου ("Οδυσσεύς θεατής, αθλητής και αφηγητής άθλων", στα ελληνικά), ενώ οι ποιητολογικές ιδιαιτερότητες της αοιδής ως διαγωνιστικού «επάθλου» εξετάζονται συγκριτικά από τον Μ. Χριστόπουλο ("Άθλα χωρίς έπαθλα: μουσικοί αγώνες στην Οδύσσεια και στον Ομηρικό Ύμνο εις Ερμήν", στα αγγλικά).

Δύο αρχαιολογικές ανακοινώσεις, του Μιχάλη Τιβέριου ("Τω δε νικώντι [εν Παναθηναίοις] δίδοται άθλον έλαιον εν αμφιφορεύσι", στα ελληνικά) και της Ευρυδίκης Κεφαλίδου ("Γεωμετρικά και αρχαϊκά έπαθλα: κείμενα, ευρήματα, εικονογραφία: 8ος-7ος αιώνας π.Χ.", στα ελληνικά) και μία ιστορικο-αρχαιολογική, της Isabelle Ratinaud ("Αναζητώντας την απαρχή των ολυμπιακών αγώνων: οι άριστοι του Ομήρου στην Άλτη", στα γαλλικά) αναφέρονται στους σύνθετους τρόπους με τους οποίους η τέχνη (ως εικόνα και κείμενο) εμπεριέχει ικανές δόσεις και από ιδεολογία.

Τρεις εισηγήσεις επικεντρώνονται στον διδακτικό Ησίοδο: Ο Απόστολος Αθανασάκης ("Οι κατάλογοι των ονομάτων στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια", στα ελληνικά) εξετάζει τον αγώνα Ομήρου και Ησιόδου ως προς την τεχνική σύνθεσης των ονοματικών Καταλόγων. Την αφηγηματική λειτουργία, που επιτελεί μια ποιητολογική μεταφορά σχετική με τη νίκη του Ασκραίου ποιητή σε ταφικά "άεθλα" της Χαλκίδας, δείχνει ο Χρήστος Τσαγγάλης ("Η μεταφορά του θαλάσσιου ταξιδιού και το "άθλον" της αοιδής: επανεξετάζοντας τη "Ναυτιλία" στα Έργα και Ημέραι", στα αγγλικά), ενώ τη λογοτεχνική αναπαράσταση αγωνιστικών θεμάτων, που περιλαμβάνονται στην ψευδο-ησιόδεια Ασπίδα, υπό την προοπτική της τεχνικής της "εκφράσεως", συζητά ο Τimothy Heckenlively ("Η μάχη και η ποιητική του ανταγωνισμού στην Ασπίδα του Ησιόδου", στα αγγλικά.

Τρεις επίσης εισηγήσεις διαγωνίζονται στην τεχνική της μυθοποίησης: Ο Franco Montanari ("Ένας αριστοκράτης προφήτης: ο πρώτος Ολυμπιόνικος του Πινδάρου και η καταγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων", στα αγγλικά) δείχνει πώς ο Πίνδαρος μετασχηματίζει τον μύθο, για να κατασκευάσει τη δική του, αγωνιστική (κατά κυριολεξία και μεταφορά) ποίηση, ενώ η Φλώρα Μανακίδου ("Άθλα επί Πολύφημω: το βουκολικό προσωπείο του Οδυσσειακού Κύκλωπα: Θεοκρίτου ΧΙ,VI, VII", στα ελληνικά) παρεμβαίνει στον ποιητικό αγώνα Ομήρου και Θεόκριτου, που αφορά στη διεκδίκηση της μορφής του Πολύφημου, συνηγορώντας "ποιητολογική αδεία" υπέρ του βουκολικού ποιητή. "Ακονιτί" κατεβαίνει στον ομιλητικό αγώνα ο Simon Hornblower ("Η γλώσσα της νίκης στον Πίνδαρο, τους ιστορικούς και τις επιγραφές", στα αγγλικά) για να μας θυμίσει πως η νίκη της ηλεκτρονικής τεχνολογίας, στον χώρο τουλάχιστον της αθλητικής λεξικολογίας, δεν είναι δεδομένη. Όχι τόσο επειδή οι υπολογιστές μάς στερούν την χειρωνακτική απόλαυση της έρευνας όσο κυρίως επειδή τα ετοιμοπαράδοτα data των υπολογιστών διαγράφουν από το αθλητικό λεξιλόγιο όρους κρίσιμους όπως η θουκυδίδεια "ασφάλεια".

Στο συνέδριο ο Όμηρος αγωνίστηκε και εκτός έδρας: πρώτα με δύο λατίνους, τον Βιργίλιο και τον Οβίδιο, ύστερα με δύο νεοτερικούς και σύγχρονους, τον αλεξανδρινό Καβάφη και τη γερμανίδα Christa Wolf. O Βιργίλιος κατεβαίνει με προπονητή του Θεόδωρο Παπαγγελή ("Είδος και ιδεολογία στον πυγμαχικό αγώνα της Αινειάδας: 5. 362-484", στα ελληνικά). Ο ρηξικέλευθος λατινιστής δείχνει πώς, με παράδειγμα τα ταφικά "άεθλα" της Αινειάδας, αναμεταδίδεται η "αγωνία επίδρασης" του Βιργίλιου από τα επικά (πρώιμα και ελληνιστικά) διακείμενα. Στο δεύτερο ημίχρονο ο Philip Hardie ("Κάνοντας πόλεμο με τις λέξεις: ο αγώνας για τα όπλα του Αχιλλέα στον Οβίδιο: Μεταμόρφ. 13.1-398", στα αγγλικά) μας προσκαλεί να αναστοχαστούμε το ανταγωνιστικό πνεύμα που διέπει τη λογοτεχνική παράδοση. Παράδειγμα εφαρμογής το επεισόδιο της "Κρίσης των Όπλων" του λατίνου, όπου η επική αφήγηση μεταμορφώνεται σε δικανική ρητορεία. Τέλος, η συμπαθητική ματιά του Καβάφη απέναντι στους "Τρώες" μεταφέρεται, μέσω της υποβλητικής φωνής του Οliver Hellmann ("Δύο εικόνες ενός αγωνιστικού κόσμου: η Κασσάνδρα της Christa Wolf και η Ιλιάδα του Ομήρου", στα γερμανικά) στην εκπρόσωπο της φεμινιστικής γραφής. Η τρωαδίτισσα Κασσάνδρα της, έπαθλο του Αγαμέμνονα στον τρωικό πόλεμο, ανασυνθέτει πριν από τον φόνο της τον ιλιαδικό κόσμο, δίνοντας την δική της απάντηση στο ερώτημα γιατί στους αγώνες, προτού καταντήσουν sport, δεν είχαν θέση οι γυναίκες.