Δάνεια της Λατινικής στην αρχαία Ελληνική

Οι αρχαίοι Έλληνες δεν ήταν τόσο ισχυρά μονόγλωσσοι όσο συνήθως υποστηρίζεται, με βάση αποκλειστικά τα κείμενα της "υψηλής" κλασικής γραμματείας. Η Eleanor Dickey, στο "Λεξικό της για τις δάνειες λέξεις της Λατινικής στην αρχαία Ελληνική", δείχνει πώς στην αρχαιότητα (όχι μόνο στην ύστερη) η διγλωσσία ήταν ισχυρό φαινόμενο ανάμεσα στους Ρωμαίους και τους Έλληνες. Τουλάχιστον 820 επαληθεύσιμα δάνεια της Λατινικής στην αρχαία Ελληνική επισημαίνονται ανά σημασιολογικό πεδίο, με υπερέχοντα όσα αναφέρονται στην πολιτικο-στρατιωτική εξουσία.

Για τα αρχαία ελληνικά, μέσα και έξω

 Πρόσφατα ο Αλέξανδρος Νεχαμάς στην εφημ. Καθημερινή (10-05-2023), με αφορμή την κατάργηση της γνώσης των αρχαίων γλωσσών ως απαραίτητο εισιτήριο εισόδου στο πανεπιστήμιο του Πρίνστον, πρότεινε τη διδασκαλία των αρχαίων από μεταφράσεις, επικαλούμενος, μεταξύ άλλων, τον Κοραή:

 «Ερωτώ αν ήναι δίκαιον, ενόσω οι αλλογενείς αναγινώσκουσι τους κόπους των ημετέρων προγόνων εις διωρθωμένας εκδόσεις, να τους λαμβάνωμεν ημείς, οι καυχόμενοι εκείνων απόγονοι, εσφαλμένους από χείρας αγραμμάτων εκδοτών· ή αν ήναι τίμιον, ενόσω τρυφώσιν εκείνοι τον καθαρόν άρτον της ελληνικής τραπέζης, να λιμάζωμεν ημείς, ή να τρεφόμεθα με τα πίτυρα της ημετέρας Γραμματικής». 

Τίποτε δεν έχει αλλάξει.

Συμπληρωματικά, ο Mirko Canevaro από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου καταλήγει στο άρθρο του προτείνοντας για την εισαγωγή στα Πανεπιστήμια: 

ευέλικτη παροχή γλωσσών, 

πολλαπλά σημεία εισόδου και 

κατάργηση των προτιμησιακών διαδρομών. κάθε είδους (με τις κλασικιστικές τους εμπλοκές) είναι, πιστεύω, ο μόνος δρόμος προς τα εμπρός.

Σωσμένα

Το πρώτο επεισόδιο από σειρά ντοκιμαντέρ για την περιπέτεια της διάσωσης των αρχαίων κειμένων υπό τον τίτλο "Σωσμένα"

Τίς, ξένος ὦ ναυηγέ;

Η τύχη των ξεβρασμένων στις ακτές σωμάτων των ανώνυμων, ξένων ναυαγών είναι κοινή με αυτή των ζωντανών, που τα μαζεύουν για να τα θάψουν· μας το θυμίζει ο Καλλίμαχος στο διαλογικό του επιτύμβιο επίγραμμα (Παλ. Ανθολ., 7.277 = HE 50 G-P. = Ep. 58 Pf.).  

Ο ξένος, νεκρός ναυαγός, αντί να δώσει το όνομά του στον περαστικό, συστήνει τον ζωντανό, αυτόν που φρόντισε για την ταφή του, τον Λεόντιχο· ο οποίος παρουσιάζεται να θρηνεί προκαταβολικά για το δικό του, κοινό τέλος. Το ερώτημα είναι μ' εμάς τι θα γίνει -θεατές / αναγνώστες των ειδήσεων για τα μακάβρια δρώμενα των ακτών της Καλαβρίας.

 

 -Τίς, ξένος ὦ ναυηγέ; - Λεόντιχος ἐνθάδε νεκρόν
εὗρε μ’ ἐπ’ αἰγιαλοῦ, χῶσε δὲ τῷδε τάφῳ
δακρύσας ἐπίκηρον ἑὸν βίον· οὐδὲ γὰρ αὐτός
ἥσυχος, αἰθυίῃ δ’ ἶσα, θαλασσοπορεῖ.

 

 -Ποιος είσαι ξένε, ναυαγέ;- Ο Λεόντιχος νεκρό εδώ με βρήκε
στην ακτή, και μ’ έθαψε σ’ αυτόν εδώ τον τάφο,
θρηνώντας για τη δική του, εφήμερη ζωή· γιατί κι αυτός,
χωρίς ανάπαυση, σαν βουτηχτάρικο πουλί, τις θάλασσες διασχίζει.

 

@ριστοτελιστές

Οι @ριστοτελιστές είναι νέα πλατφόρμα που αποσκοπεί στην ανάδειξη και αξιοποίηση του συνόλου των Αριστοτελικών κειμένων, καθώς και τον εκτεταμένο σχολιασμό τους. Θα λειτουργήσει ως κοινωνικά δικτυωμένο συνεργατικό περιβάλλον: οι χρήστες (ειδικοί επιστήμονες, ερευνητές, ευρύ κοινό, σπουδαστές, εκπαιδευτικοί, κ.ά.) θα μπορούν να περιηγηθούν, να γνωρίσουν και να αξιοποιήσουν το έργο, αλλά και να συνεισφέρουν άμεσα και δημιουργικά σε αυτό. Απαιτείται εγγραφή, προκειμένου να εξασφαλιστεί η πρόσβαση στο περιεχόμενό της, το οποίο σταδιακά εμπλουτίζεται.