Από το σπήλαιο του Πλάτωνα στη "Σπηλιά" του Ζοζέ Σαραμάγκου

Στο τρέχον τεύχος του περιοδικού "Νέα Παιδεία" συγκρίνω απόσπασμα από το σπήλαιο του Πλάτωνα στην "Πολιτεία" (514a-515c) με ένα «παράλληλο» από το μυθιστόρημα "Η Σπηλιά" του Πορτογάλου νομπελίστα συγγραφέα Ζοζέ ντε Σόζα Σαραμάγκου. Σκοπός της συγκριτικής ανάγνωσης είναι η διερεύνηση αφενός του τρόπου με τον οποίο το αρχαίο φιλοσοφικό κείμενο υπηρετεί στόχους του σύγχρονου λογοτεχνικού και αφετέρου η ανάδειξη του λόγου για τον οποίο η διακειμενική αυτή σχέση έχει ενδιαφέρον και νόημα για τους/τις σημερινούς/-ές αναγνώστες/-τριες.

ΛΔ Σεμινάριο Ομηρικής Φιλολογίας (Ιθάκη, 17 -19/5/2024)

Στο φετινό ΛΔ΄ Σεμινάριο Ομηρικής Φιλολογίας, που θα γίνει στην Ιθάκη (17-19/5/2024), με γενικό θέμα "Συναντήσεις και Αναγνωρισμοί στα Ομηρικά Έπη", θα δείξω τη "δραστική" λειτουργία που διαδραματίζει το κρεβάτι στον αναγνωρισμό Οδυσσέα-Πηνελόπης. Το πρόγραμμα του σεμιναρίου είναι προσβάσιμο από εδώ

Αν υπάρξει χρόνος, θα σχολιάσω και την παρώδηση της συνεύρεσης των συζύγων στο "σεμνό" τους κρεβάτι από τον Ονορέ Ντωμιέ, το 1842: ο Οδυσσέας, κοιμισμένος, ροχαλίζει στο στόμα της Πηνελόπης, ενώ εκείνη είναι έτοιμη να του κλέψει ένα ερωτικό φιλί.

.

Η ικεσία από την "Ιλιάδα" στην "Οδύσσεια"

Στο νέο τεύχος του περιοδικού "Φιλόλογος", αρ. τχ. 188 (Σεπτέμβριος-Δεκέμβριος, 2023), σ. 148-158 υποδεικνύω πώς μεταβιβάζεται από την Ιλιάδα στην Οδύσσεια η γλωσσική πράξη της ικεσίας, συγκρίνοντας δύο παραδείγματα περίπτωσης: του Λυκάονα στον Αχιλλέα (Φ 34-135) και του Λειώδη στον Οδυσσέα (χ 310-329). Δανείζομαι τη συγκριτική μέθοδο την οποία αξιοποίησε μέσα από μια προσωπική, νεοαναλυτική οπτική ο Φάνης Κακριδής, εντοπίζοντας δομικές ομοιότητες ανάμεσα στα δύο ομηρικά έπη συγχωνευμένες μέσα στις διαφορές τους.

Προεκτείνοντας συγκριτικές αναλύσεις των δύο υπό εξέταση ικεσιών, που έχουν στο μεταξύ υπάρξει στο πλαίσιο της Νεοανάλυσης, της προφορικής διακειμενικότητας, και της ανθρωπολογικής προσέγγισης, επιμένω στην ετερο-ομοιότητα του Αχιλλέα με τον Οδυσσέα, με σημείο αναφοράς τις μάταιες εκκλήσεις που τους απευθύνουν οι δύο ικέτες τους να τους χαρίσουν τη ζωή.

Το άρθρο αποτελεί εμπλουτισμένη εισήγηση που διαβάστηκε στην Ιθάκη, στο ΛΒ' Σεμινάριο Ομηρικής Φιλολογίας (Μνήμη Φάνη Ι. Κακριδή) με θέμα "Ικέτες και ἱκετεία (ικεσία) στα ομηρικά έπη", 29-31 Αυγούστου 2019, και διοργανώθηκε από το Κέντρο Οδυσσειακών Σπουδών σε συνεργασία με την Πανελλήνια Ένωση Φιλολόγων και τον Δήμο Ιθάκης.

Η ικεσία του Φήμιου (αριστερά), του Λειώδη (στο μέσον), και του Μέδοντα (δεξιά).

Σχέδιο από ανάγλυφο κρατήρα, περ. 150 π.Χ. [Κρατικό Μουσείο Βερολίνου, 3161r]

GIULIANI, L. Image and Myth. A History of Pictorial Narration in Greek Art. Univ. Of Chicago Press, 2013, σελ. 231.